Linux Sistemi ve Komut Satırı

SHELL(Kabuk) Sistemi

Shell'in görevi çekirdek ile kullanıcı arasında yer alarak kullanıcının girdiği komutları yorumlayarak çekirdeğe iletmektir. Shell ile çekirdek arasında sistem çağrıları dediğimiz bir ilişki vardır. Bugun en yaygın olarak kullanılan shell yazılımı BASH kabuk yazılımıdır. Sistemimizde kurulu olan shell programını öğrenmek istersek ( echo $SHELL ) komutunu girerek öğrenebiliriz.

Ortam Değişkenleri

Shell kullanıcının girdiği komutu yorumlar yani çalıştırır demiştik. Bunu çalıştırırken nereye bakarak çalıştırıyor ?

Bunu öğrenmek için ( echo $PATH ) komutunu girmemiz gerekir. Bu kodu girdiğimizde ise bu şekilde bir çıktı görürüz.

Bu kod bize şunu anlatıyor. Biz bir komut girdiğimiz zaman sistem sırasıyla bu dizinlere bakar, eğer girdiğimiz kodla ilgili bir çalıştırılabilir dosya bulursa çalıştırır, yok bulamazsa çalıştırmaz. Bu dizinlerin dışında bir dizinde arama yapmaz. Buda Linux'u güvenli kılan tarafıdır.

$PATH Nedir ?

PATH yok demektir. Sistemimizin komut satırından veya terminal penceresinden bir komut girdiğimizde sistem tarafından aranacak olan dosyaların yerini belirlemek için kullanılan sistem değişkenidir.

ramazan@Raltinata:~$ echo $PATH

/usr/lib/lightdm/lightdm:/usr/local/sbin:/usr/local/bin:/usr/sbin:/usr/bin:/sbin:/bin:/usr/games:/usr/local/games

Bu kodun çıktısında gördüğümüz birbirleriyle ( : ) işareti ile ayrılan yapıya biz ortam değişkenleri deriz.

Terminalde Kullanabileceğimiz Bazı Kısayol Tuşları

Ctrl + d : Root modda kullanıldığında rootdan çıkış yapıp kullanıcı moduna geçer, kullanıcı modunda kullanıldığında terminali sonlandırır(kapatır).

Ctrl + p : Bir önceki komutu getirir.

Ctrl + l : Terminali temizler(clear kodunun görevini yapar).

Ctrl + a : İmleç yazdığımız komutun başına geçer.

Ctrl + e : İmleç yazdığımız komutun sonuna geçer.

Home Tuşu : İmleç yazdığımız komutun başına geçer.

End Tuşu : İmleç yazdığımız komutun sonuna geçer.

Ctrl + r : Geçmişte yazdığımız kodların içerisinde arama yapar.

Ctrl + w : Sola doğru kelime kelime siler.

Ctrl + d : Sağa doğru tek tek siler.

Alt + BackSpace : Sola doğru kelime kelime siler.

Ctrl + n : Sonraki komuta geçer.

Linux Temel Komutları

Bilgi Edinme Komutları

lsb_release -a : Sistemimizde hangi dağıtımı kullandığımızı öğrenmek için kullanılır.

dmidecode -type bios : Sistemimizde bios bilgisini almak için kullanılır.

free -m : Sistemde kullandığımız bellek miktarını öğrenmek için kullanılır.

uname -a : Sistemdeki çekirdek versiyonunu öğrenmek için kullanılır.

hostname : Sistemimizin konak ismini öğrenmek için kullanılır.

who: O an sistemde bulunan kullanıcıların kullanıcı adını hangi uçbirimde çalıştığını ve sisteme giriş yapma tarihini öğrenmek için kullanılır.

whoami : Sistemde oturumu acık olan kullanıcının ismini görüntülemek için kullanılır.

id (kullanıcı_ismi) : Kullanıcının kimliğini, birincil grup kimliğini ve üye olduğu grupları öğrenmek için kullanılır.

date : Sistem tarihini göstermek ve düzenlemek için kullanılır.

finger (kullanıcı_adi) : Girilen kullanıcının bilgilerini görüntülemek için kullanılır.

last : Sisteme giriş yapmıs kullanıcıların sırasını suandan geriye doğru listelemek için kullanılır.

History : Çekirdeğe en son girdiğimiz komutların listesini almak için kullanılır.

Ps : Kullanıcının kullandığı uçbirimde çalıştırmakta olduğu kodları ve sürecini listelemek için kullanılır.

Ps -ax : Sistemin açılışından beri çalışmakta olan bütün süreçlerin listesini almak için kullanılır.

Jobs : Sistemde çalısıyor olan programların listesini almak için kullanılır.

Du -hs /dizin_adi : Belirtilen dizinin boyutuna bakar.

Top : Sistemde aktif olan processleri tablo halinde listelemek için kullanılır.(q tusuna basarak cıkıs yapabiliriz).

ifconfig : Ağ bağlantı bilgilerimizi listelemek için kullanılır.

cal : Takvim görüntülemek için kullanılır.

Genel Amaçlı Komutlar

Ls Komutu

(ls = la)

ls : Bulunduğumuz dizindeki verileri görmek için kullanılır.

ls -l : Bulunduğumuz dizindeki standart çıktılırı almak için kullanılır.

Ls -a : Bulunduğumuz dizindeki gizdi dosyaları, (.) ile başlayan dosyaları ve tüm dosyaları görüntülemek için kullanılır.

Ls -al : Bulunduğumuz dizindeki tüm verileri ayrıntılı bi şekilde görüntülemek için kullanılır.

Ls -i : Verilerin id numaralarına bakmak için kullanılır.

Ls -F : bulunduğumuz dizindeki dizinlere bakmak için kullanılır.

Ls -d /etc/*s : Etc dizinindeki sonu “s” ile biten verileri görüntülemek için kullanılır.

Ls -d /etc/s* : Etc dizinindeki başı “s” ile baslayan verileri görüntülemek için kullanılır.

Ls -d /etc/s*r : Etc dizinindeki başı “s” ile başlayan sonu “r” ile biten verileri görüntülemek için kullanılır.

Ls -d /etc/r?s : Etc dizinindeki “r” ile başlayıp “s” ile biten 3 harfli dizinleri görüntülemek için kullanılır.

Ls -R : Bulunduğumuz dizinin içeriğini gösterir. Yani bulunduğumuz dizinde ve alt dizinlerindeki tüm dosyaları görmek için kullanılır.

Pwd Komutu

Pwd komutu sistemde tam olarak nerede yani hangi dizinde oldugumuzu görmek için kullanılır.

Cd Komutu

Cd komutu sistemde bulunduğumuz dizinden başka bir dizine gitmek için kullanılır.

Cd : Hangi dizinde olursak olalım ev(/) dizinine gitmek için kullanılır.

Cd /dizin_adi : Dizin_adi yerine girdiğimiz dizine gitmek için kullanılır.

Cd - : Bulunduğumuz dizine gelmeden önce hangi dizindeysek o dizine gitmek için kullanılır.

Cd .. : Bir üst dizine gitmek için kullanılır.

Cd ../../.. : Bulunduğumuz dizinden üç üst dizine gitmek için kullanılır.

Mkdir Komutu

Mkdir komutu sistemimizde dizin oluşturmak için kullanılır.

Mkdir dizin_adi : Bulunduğumuz dizinde dizin_adi isminde bir boş dizin oluşturmak için kullanılır.

Mkdir -m : Bulunduğumuz dizin içerisine dizin oluştururken izinlerinide ayarlamak için kullanılır.

Mkdir -P : Bulunduğumuz dizinde iç içe dizin oluşturmak için kullanılır.

mkdir -p a/b/c : Bulunduğumuz dizine a dizini oluşturur, a dizininin içerisine b dizini oluşturur, b dizininin içerisine c dizini oluşturur.

Touch Komutu

Touch komutu dosyanın erişim veya değiştirilme tarihini değiştirmek için kullanılır. Bulunduğumuz dizinde touch komutu ile girdiğimiz dosya adında bir dosya yoksa yeni dosya oluşturur.

Touch dosya_adi şeklinde kullanılır.

Rm Komutu

Rm komutu sadece dosyaları silmek için kullanılır. Çeşitli parametreleri vardır.

Rm dosya_adi şeklinde kullanılır. Veriyi direk siler.

Rm -i dosya_adi : Silme işlemini yapmadan önce sizden onay ister

rm -f dosya_adi : Silme işlemi yaparken onay istemez direk siler.

Rm -r(R) dizin_adi : Dizini altındaki dizinleriyle birlikte siler.

Rmdir Komutu

Rmdir komutu sadece dizinleri silmek için kullanılır. Rm ile aynı parametreleri kullanır.

Rmdir dizin_adi şeklinde kullanılır

Cp Komutu

Cp komutu sistemdeki verileri kopyalamak için kullanılır. GNU/Linux sistemlerinde veriyi kopyalarken kaynak hedefte aynı isimli veri varsa üzerine yazar, bu gibi durumlarda veri kaybı olabilir bunun için bazı parametreler vardır.

Cp <kaynak yolu> <hefef yolu> şeklinde kullanılır.

Cp -i <kaynak yolu> <hefef yolu> : Hedef dizinde kopyalayacağımız veri ile aynı isimde veri varsa uyarı verir.

Cp -r(R) <kaynak yolu> <hefef yolu> : Kaynak dizini alt dizinleriyle birlikte kopyalar.

Mv Komutu

Mv komutu sistemdeki verileri taşımak için kullanılır. Çeşitli parametreleri vardır.

Mv <kaynak yolu> <hefef yolu> şeklinde kullanılır.

Mv -i <kaynak yolu> <hefef yolu> : Taşıma işlemini yapmadan önce onay ister.

Cat, More, Less Komutları

Sistemdeki bir dosyanın içeriğini görüntülemek için kullanılır.

Cat dosya_adi, less dosya_adi, more dosya_adi şeklinde kullanılır.

Linux Komut Sisteminde bunun dışında çok fazla daha komut vardır. Bu verdiğim komutlar sadece birkaç temel komutlardır. İlerleyen yazılarımda daha önemli komutlara yer vereceğim.